Tweede Wereldoorlog (1939-1945) het was een grootschalig gewapend conflict, grotendeels ontleend aan de Eerste Wereldoorlog (1914-1919).
Zeker, de conflicten die uit het Verdrag van Versailles werden gesleept, samen met een reeks factoren van uiteenlopende aard, waren een voedingsbodem voor de groeiende vijandigheid die zou eindigen in de meest gewelddadige oorlog waarmee de mensheid te maken kreeg.
Laat ons weten wat de meest bepalende oorzaken en gevolgen waren.
Oorzaken van de Tweede Wereldoorlog
Het Verdrag van Versailles en de Duitse vernedering
Sessies van het Verdrag van Versailles, in de Spiegelzaal.
Het Verdrag van Versailles dwong Duitsland om de volledige verantwoordelijkheid voor het conflict in de Eerste Wereldoorlog te aanvaarden. Dientengevolge werden hem absoluut vernederende en buitensporige voorwaarden van overgave opgelegd.
Het verdrag verplicht Duitsland onder meer om:
- wapens en militaire schepen naar de geallieerden sturen;
- het Duitse leger terugbrengen tot 100.000 soldaten;
- de door Duitsland geannexeerde of bestuurde gebieden onder de winnaars verdelen;
- schandalige compensatie betalen aan de geallieerden.
Dergelijke omstandigheden verhinderden het herstel van Duitsland, wat de volksonrust van de Duitse natie, wrok en het verlangen naar wraak opwekte.
Onwetendheid over de overeenkomsten met Italië na het Verdrag van Versailles
In de Eerste Wereldoorlog wilde Italië zich niet aansluiten bij de oorlogsverklaring van de Triple Alliantie, waartoe het samen met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije behoorde. Van zijn kant bood de Triple Entente hem territoriale compensatie aan in ruil voor gevechten aan zijn zijde, wat hij accepteerde.
De toezegging van de geallieerden was onbekend in het Verdrag van Versailles en Italië ontving slechts een deel van wat was overeengekomen. Dit wekte de wens om Italië te rechtvaardigen, vooral bij degenen die aan het oorlogsfront vochten, zoals Benito Mussolini.
Toenemende etnische spanningen
Etnische spanningen namen in deze periode toe en zorgden voor een sfeer van confrontatie. Ze waren een gevolg van de territoriale verdeling die werd gepromoot in het Verdrag van Versailles.
Zo verlangde aan de ene kant een haatdragend Italië naar een rechtvaardiging tegen de geallieerden; anderzijds wekte het in een onderdrukt Duitsland het verlangen naar territoriaal herstel en uitbreiding.
Tegelijkertijd groeide in Duitsland de perceptie dat de Joodse economische macht, die een groot deel van het financiële systeem beheerste, een obstakel vormde voor de ontwikkeling van de nationale economie. Dit versterkte het antisemitisme.
De opkomst van het nationaal-socialisme en het fascisme
Benito Mussolini en Adolfo Hitler in een militaire parade.
Ontevredenheid leidde tot de opkomst van een nieuwe extreemrechtse ideologische trend, die de geavanceerde liberale kapitalistische democratieën en het Russische communisme probeerde te confronteren door middel van een nationalistisch, etnocentrisch, protectionistisch en imperialistisch roepingsdiscours.
Deze trend werd vertegenwoordigd door het Italiaanse fascisme van Benito Mussolini, die in 1922 aan de macht kwam, en het Duitse nationaal-socialisme nazisme.
- Nazisme of nationaal-socialisme.
- fascisme.
De grote Depressie
Aan het begin van de jaren twintig kenden landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk een snel economisch herstel. De Crac van 29 begon echter de Grote Depressie, waardoor liberale democratieën in toom werden gehouden.
De Grote Depressie eiste zijn tol over de hele wereld, maar de reactie was het meest merkbaar in Duitsland en Italië, landen die eerder waren getroffen door het Verdrag van Versailles. Daar werd de populaire afwijzing van economisch liberalisme en het democratische model verergerd.
Men kan zeggen dat de Grote Depressie het Duitse nationaal-socialisme nieuw leven inblies, dat vóór de Krak van 29 de neiging had om politieke kracht te verliezen. Op deze manier faciliteerde hij de opkomst van het nazisme in 1933, onder leiding van Adolf Hitler.
- Scheur van 29.
- Grote Depressie.
De Japanse invasie van Mantsjoerije in 1931
Aan het begin van de 20e eeuw was Japan een economische en militaire macht geworden, maar na de Grote Depressie kreeg het te maken met nieuwe douanebarrières. De Japanners wilden de markt en de toegang tot grondstoffen veiligstellen, dus na het treinincident in Mantsjoerije, waarbij een deel van de spoorlijn werd opgeblazen, gaven ze China de schuld en verdreven ze hun leger uit de regio.
De Japanners vormden de Republiek Manchukuo, een soort protectoraat onder de collaborerende leiding van de laatste Chinese keizer, Puyi.
De Volkenbond weigerde, uit solidariteit met China, de nieuwe staat te erkennen. Japan trok zich in 1933 terug uit de Society. In 1937 viel het China binnen en begon de Chinees-Japanse oorlog. Dit opende een nieuwe flank op het internationale toneel.
Italië's invasie van Abessinië-Ethiopië in 1935.
Aan het begin van de 20e eeuw had Italië al de controle over Libië, Eritrea en Somalië gegarandeerd. Het grondgebied van Abessina (Ethiopië) was echter meer dan wenselijk. Zo vielen ze op 3 oktober 1935 met de steun van Duitsland Abessinië binnen.
De Volkenbond probeerde Italië te bestraffen, dat zich uit het lichaam terugtrok. De sancties werden kort daarna opgeschort. Geconfronteerd met de zwakte van de Volkenbond, handhaafde Mussolini zijn doel, slaagde erin keizer Haile Selassie te laten aftreden en riep uiteindelijk de geboorte van het Italiaanse rijk uit.
Falen van de Volkenbond
De Volkenbond, opgericht na de Eerste Wereldoorlog om de vrede te garanderen, probeerde de strengheid van de maatregelen tegen Duitsland te verminderen, maar er werd niet naar haar opmerkingen geluisterd.
Bovendien wist de organisatie, uit angst voor een gewapend conflict, niet hoe om te gaan met de Duitse, Italiaanse en Japanse expansionistische initiatieven. Bij gebrek aan zijn missie werd de Volkenbond ontbonden.
De ideologische confrontatie
De Tweede Wereldoorlog is, in tegenstelling tot de Eerste, het resultaat van de ideologische confrontatie tussen drie verschillende politiek-economische modellen die wedijverden om het internationale toneel te domineren. Deze trends in het debat waren:
- kapitalistisch liberalisme en liberale democratieën, vertegenwoordigd door vooral Frankrijk en Engeland, en vervolgens door de Verenigde Staten;
- het communistische systeem, vertegenwoordigd door de Unie van Socialistische Sovjetrepublieken;
- Duits nationaal-socialisme (nazisme) en Italiaans fascisme.
- Democratie.
- Kenmerken van het kapitalisme.
- Kenmerken van het communisme.
- Kenmerken van het fascisme.
Gevolgen van de Tweede Wereldoorlog
Demografische gevolgen: menselijke verliezen
Duits concentratiekamp.
Het directe en verschrikkelijke gevolg van de Tweede Wereldoorlog was het verlies en/of de verdwijning van meer dan 66 miljoen mensen.
Uit die figuur, ontleend aan W. van Mourik, in Bilanz des Krieges (Ed. Lekturama, Rotterdam, 1978), komen slechts 19.562.880 overeen met soldaten.
Het resterende verschil komt overeen met burgerlijke verliezen. We hebben het over 47.120.000. Deze cijfers omvatten de dood door uitroeiing van bijna 7 miljoen Joden in nazi-concentratiekampen.
- Holocaust.
- Concentratie kampen.
Economische gevolgen: faillissement van de oorlogvoerende landen
De Tweede Wereldoorlog ging gepaard met een echte massavernietiging. Europa was niet alleen verwoest door menselijke verliezen, maar ook verstoken van voorwaarden om de economie te ontwikkelen.
Minstens 50% van het Europese industriepark werd verwoest en de landbouw leed soortgelijke verliezen, met hongersnood tot gevolg. Hetzelfde lot trof China en Japan.
Om te herstellen, moesten de landen in oorlog financiële hulp krijgen van het zogenaamde Marshallplan, waarvan de officiële naam is Europees herstelprogramma (ERP) of Europees herstelprogramma.
Deze financiële hulp kwam uit de Verenigde Staten van Amerika, die ook pleitten voor het aangaan van allianties die de opmars van het communisme in West-Europa konden stoppen.
- Marshallplan.
- Tweede Wereldoorlog.
Oprichting van de Verenigde Naties (VN)
Na het kennelijke falen van de Volkenbond, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945, werden de Verenigde Naties (VN) opgericht, die tot op de dag van vandaag van kracht zijn.
De VN ontstond officieel op 24 oktober 1945 toen het Handvest van de Verenigde Naties werd ondertekend in de stad San Francisco, Verenigde Staten.
Het doel zou zijn om de internationale vrede en veiligheid te waarborgen door middel van dialoog, bevordering van het beginsel van broederschap tussen naties en diplomatie.
Verdeling van Duits grondgebied
Bezettingszones in Duitsland na het einde van de oorlog.
Een gevolg van de Tweede Wereldoorlog was de verdeling van het Duitse grondgebied onder de overwinnaars. Na de Jalta-conferentie van 1945 namen de geallieerden vier autonome bezettingszones over. Om dit te doen, richtten ze aanvankelijk een Allied Control Council op. Het besluit werd in Potsdam bekrachtigd.
Het gebied was als volgt verdeeld: Frankrijk zou het zuidwesten besturen; UK zou in het noordwesten liggen; De Verenigde Staten zouden het Zuiden besturen en de USSR zou het Oosten overnemen. Polen zou ook de voormalige Duitse provincies ten oosten van de Oder-Neisse-lijn krijgen.
Al dit proces omvatte vervolgingen, verdrijvingen en migratiegolven in het oosten en zuidoosten, wat de Duitsers oprecht kwetsbaar maakte.
Versterking van de Verenigde Staten en de USSR als mogendheden
Het einde van het conflict bracht vooral de spectaculaire opkomst van de Noord-Amerikaanse economie met zich mee, zowel in de industrie als in de landbouwproductie. Daar komen nog de voordelen van het zijn van een schuldeiser van Europa.
De Verenigde Staten garandeerden zichzelf een markt en internationale hegemonie, opnieuw bevestigd dankzij de militaire macht die wordt vertegenwoordigd door de uitvinding en het gebruik van atoombommen.
De groei van Amerika kwam zelfs tot uitdrukking in cultuur. Was voor de oorlog het culturele centrum van het Westen in Parijs, dan verschoof de focus naar de Verenigde Staten, waar veel Europese kunstenaars hun toevlucht zochten. Het is niet verrassend dat de Amerikaanse cinema in de jaren vijftig een duizelingwekkende groei liet zien.
In 1949 ontmoette de Amerikaanse hegemonie een concurrent: de USSR, die oprukte als een militaire macht door zijn eerste atoombom te maken. Zo polariseerden de spanningen tussen kapitalisme en communisme de wereld richting de Koude Oorlog.
- Russische revolutie.
- USSR.
Begin van de Koude Oorlog
Kort na het vestigen van de bezetting van Duits grondgebied, leidden de toenemende spanningen tussen het kapitalistische blok en het communistische blok tot een herschikking van dat bestuur.
Zo verenigden de westelijke bezettingszones zich en vormden in 1949 de Duitse Bondsrepubliek (BRD), waarop de USSR reageerde door de Duitse Democratische Republiek (DDR) te vormen in het gebied onder haar controle.
Dit resulteerde in het begin van de Koude Oorlog, die pas zou eindigen met de val van de USSR in 1991.
Ontbinding van het Japanse rijk en vereniging van Japan met het Westblok
Kernbom Hiroshima, 6 augustus 1945
Na de dreigende nederlaag in de Tweede Wereldoorlog, na de atoombommen van Hiroshima en Nagasaki, moest Japan zich overgeven. Op 2 september 1945 werd het Japanse rijk ontbonden en werd het Japanse land tot 28 april 1952 bezet door de geallieerden.
Tijdens dit proces werd het imperiale model vervangen door een democratisch model dankzij het ontwerp van een nieuwe grondwet, afgekondigd in 1947. Pas na de bezetting, die zou eindigen met de ondertekening van het Verdrag van San Francisco op 28 april, In 1952 zou Japan toetreden tot het zogenaamde Westerse of kapitalistische blok.
Eindelijk, in 1960, Veiligheidsverdrag tussen de Verenigde Staten en Japan overeengekomen tussen leiders Dwight D. Eisenhower en Nobusuke Kishi, die beide naties bondgenoten zouden maken.
Begin van de dekolonisatieprocessen
Een deel van de doelstellingen van de VN, de oorzaken en gevolgen van beide wereldoorlogen onder ogen ziend, was het bevorderen van dekolonisatie in de wereld.
Dekolonisatie omvat de uitroeiing van buitenlandse regeringen over een specifieke natie en het behoud van het recht om een eigen regering te hebben.
Dit werd versterkt vanaf 1947, toen de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens werd afgekondigd.
