Wat is literair realisme?
Literair realisme is een 19e-eeuwse beweging die de werkelijkheid objectief en kritisch wilde weergeven en analyseren, in tegenstelling tot romantisch idealisme.
Realistische schrijvers stopten om de tegenstellingen die in hun context ontstonden te observeren en wilden de realiteit in wording laten zien. Om deze reden verwierpen ze het idealisme van de romantische beweging, die als ontwijkend en egocentrisch werd beschouwd.
De roman was de meest wijdverbreide en populaire uitdrukking van literair realisme. Hij uitte zich echter ook in korte verhalen, theater en poëzie. In al zijn verschijningsvormen claimde het de directe taal en de concrete werkelijkheid als thema.
De oorsprong van het literair realisme is terug te voeren tot het midden van de negentiende eeuw in Frankrijk. Van daaruit verspreidde het zich naar andere landen in West-Europa en Amerika. Onder hen Engeland, Rusland, Spanje, Portugal, Duitsland en de Verenigde Staten.
Het programma van het literair realisme drong ook door tot de beeldende kunst. Realistische schilderkunst had echter niet dezelfde ontvankelijkheid als literatuur, die andere stromingen zoals het naturalisme beïnvloedde en tientallen jaren van kracht bleef.
Kenmerken van literair realisme
Literair realisme kenmerkte zich door zijn maatschappelijke betrokkenheid, de weergave van de werkelijkheid zoals die werd waargenomen, het verlangen naar objectiviteit en de helderheid van spraak. Dit alles komt tot uiting in de volgende punten.
Morele, politieke en humanitaire inzet
Betrokken bij sociale problemen, wordt literair realisme gekenmerkt door een uitgesproken moreel, politiek en/of humanitair engagement. Zie de schrijver als iemand met de verantwoordelijkheid om sociale tegenstellingen en onrechtvaardigheden aan de kaak te stellen.
Vertegenwoordiging van de werkelijkheid
De concrete werkelijkheid wordt gezien als een kwestie van creatie, zonder onaangename elementen uit te sluiten. Schrijvers geven de voorkeur aan die aspecten die in de romantische kunst vaak worden ontweken, zoals sociale problemen en tegenstellingen.
Voor realisme is elk element van de werkelijkheid representatie waard. Niets is verborgen alleen maar omdat het onaangenaam, arm, lelijk, schandalig of immoreel lijkt. Dit wil niet zeggen dat realisme grotesk of vulgair is. Integendeel, de objectiviteit in de beschrijving bevordert de zorg voor de vorm van de spraak.
Wetenschap en objectiviteit
Wetenschappelijk onderzoek maakte deel uit van de middelen die schrijvers gebruikten om objectiviteit te waarborgen. Er kunnen geen details worden gespeculeerd. Een voorbeeld is Flaubert, die, om in detail te vertellen over de dood van Madame Bovary, werd gedocumenteerd in de medische literatuur van die tijd.
Waarschijnlijkheid
Wetenschap en narratieve objectiviteit zijn verbonden met het zoeken naar waarheidsgetrouwheid. Noch fantasie, noch opheldering hebben een plaats in het realisme. De beschreven werkelijkheid moet geloofwaardig zijn, voor de lezer als een reële mogelijkheid ervaren, hetzij omdat hij zich ermee identificeert, hetzij omdat het hem dwingt de tot zwijgen gebrachte sociale werkelijkheid in de gevestigde orde te herkennen.
Overwicht van de alwetende verteller
Realistische literatuur geeft de voorkeur aan de alwetende verteller. Dit komt door twee factoren. Enerzijds weet de alwetende verteller meer dan de personages en kunnen we daardoor rijk zijn aan details of benaderingen. Aan de andere kant, aangezien de alwetende verteller niet deelneemt aan de actie, geeft hij de voorkeur aan het gevoel van objectiviteit, of hij zich nu beperkt tot het vertellen van de feiten of ze straft.
Narratieve lineariteit
De narratieve structuur van het realisme is meestal lineair. Het betekent dat de tijdlijn van het verhaal meestal chronologisch is, zonder tijdsprongen. Dit belet niet dat de lezer antecedenten, herinneringen of gedachten uit het verleden voorgeschoteld krijgt die een bepaalde handeling verklaren.
Duidelijke, objectieve en directe taal
De schrijvers van het realisme kiezen voor het gebruik van directe taal. Ze geven er de voorkeur aan om dingen duidelijk en objectief te beschrijven, ook al kunnen ze veel verklarende details en gedetailleerde beschrijvingen bevatten. Discursieve dubbelzinnigheid wordt achterwege gelaten en dingen worden duidelijk vermeld zoals ze door de auteur worden begrepen.
Veelvoorkomende tekens
Het realisme vestigt zijn aandacht op gewone karakters. Meestal geeft hij de voorkeur aan personages uit de midden- en bourgeoisklasse of uit de populaire sectoren. Edele karakters staan niet meer centraal of krijgen een andere behandeling. De mythologische of legendarische personages, zo aanwezig in de literatuur van het verleden, zijn verwijderd uit het realisme.
Realistische thema's
Realisten houden zich bezig met het representeren van de sociale realiteit. Het onderwerp dat echter de meeste aandacht zal krijgen, is de bourgeoisie. Kwesties als sociale transformaties, armoede en uitsluiting zijn aanwezig; de spanningen tussen de aristocratie en de bourgeoisie; ambitie en sociale vooruitgang; de crisis van sociale instellingen - zoals huwelijk (overspel en echtscheiding) -; de sociale rol van vrouwen; enz.
Het kan je interesseren:
- Realisme
- Naturalisme
- Magische realiteit
Belangrijkste auteurs van literair realisme
- Hendrik Bayle "Stendhal" (Frankrijk, 1783-1842). Meest populaire werken: rood en zwart; Amancia; Het Charterhouse van Parma.
- Honoré de Balzac (Frankrijk, 1799-1875). Meest populaire werken: Eugenia Grandet; Zapa leer; Papa Goriot.
- Gustave Flaubert (Frankrijk, 1821-1880). Meest populaire werken: Mevrouw Bovaryov; Sentimenteel onderwijs; De verleiding van San Antonio.
- Charles Dickens (Engeland, 1812-1870). Meest populaire werken: Oliver draai; kerstverhaal; David Copperfield.
- Mark Twain (Verenigde Staten, 1835-1910). Bekendste werken: De avonturen van Tom Sawyer; De avonturen van Huckleberry Finn; De prins en de bedelaar.
- Fjodor Dostojevski (Rusland, 1821-1881). Meest populaire werken: Misdaad en straf; De gebroeders Karamazov; De idioot.
- Leo Tolstoy (Rusland, 1828-1910). Meest populaire werken: Oorlog en vrede; Ana Karenina; De dood van Ivan Iljitsj.
- Anton Pavlovitsj Tsjechov (Rusland, 1860-1904). Meest populaire werken: De kersentuin; Drie zussen; Zeemeeuw.
- Benito Perez Galdós (Spanje, 1843-1920). Meest populaire werken: Perfecte dame, Genade, Fortunata en Jacinta.
- Eça de Queiros (Portugal, 1845-1900). Meest populaire werken: De misdaad van pater Amaro; Neef Basilio; de Maia.
- Theodor Fontane (Duitsland, 1819-1898). Meest populaire werken: Effi Briest; Fouten en verliezen; onomkeerbaar.
- Alberto Blest wint (Chili, 1830-1920). Meest populaire werken: Martin Rivas, Het gekke estuarium Y Tijdens de herovering.
- Emilio Rabasa (Mexico, 1856-1930). Meest populaire werken: De bal, het vierde landgoed Y Geweldige wetenschap.
Belangrijkste werken van literair realisme
rood en zwart, door Stendhal: is het verhaal van Julien Sorel, een jonge zoon van een eenvoudige timmerman die opvalt door zijn intellectuele capaciteiten. In het midden van de overgang tussen het oude regime en de revolutie, toont de geschiedenis een Sorel die belust is op sociale vooruitgang.
Eugenia Grandet, door Honorè Balzac: Eugenia Grandet is de dochter van een rijke investeerder. Haar hart behoort toe aan haar neef Charles, maar twee voorouders betwisten haar hand. Eugenia komt in opstand tegen de maatschappelijke opinie.
Mevrouw Bovaryov, door Gustave Flaubert: Madame Bovary, met een bescheiden economische positie, is een onvermoeibare lezer. Verlangend naar een kosmopolitisch en gepassioneerd leven trouwt ze, net als de boekenleggers, met de dokter Charles Bovary. Al snel ontdekt ze dat ze gedoemd is tot de huiselijke wereld.
Oliver draai; door Charles Dickens: Oliver Twist is een weesjongen die wordt geconfronteerd met een vijandige wereld. Oliver ontsnapt naar de stad Londen, en daar ontmoet hij de onderwereld van de onderwereld. De jonge man zal zijn onwankelbare ethische waarden demonstreren.
Misdaad en straf, door Dostoyevski: Rodión Ramanovich Raskolnikov is een jonge student, die behoort tot een gezin met weinig middelen. Om te voorkomen dat zijn zus trouwt voor geld om te helpen, besluit Rodión een rijke en meedogenloze oude vrouw te vermoorden en te beroven. Maar alles wordt ingewikkeld.
Oorlog en vrede, door León Tolstoi: de roman begint in de context van de Napoleontische invasie van Rusland. Het is een roman van monumentale afmetingen, waarin de ervaringen van verschillende Russische adellijke families gedurende een halve eeuw zijn vastgelegd.
De kersentuin, door Anton Tsjechov: het is een toneelstuk dat een verwoeste Russische aristocratische familie portretteert. Ze zullen moeten kiezen tussen het afbouwen van hun boerderij of er een resort van maken, wat betekent dat ze de kersentuin moeten vernietigen, een symbool van familietraditie.
Perfecte dame, door Benito Pérez Galdós: Doña Perfecta is de weduwe en moeder van Rosario, ze besluit haar uit te huwelijken met haar neef Pepe. Een natuurlijke genegenheid wordt geboren onder de jongeren, maar Pepe, een stadsingenieur, botst met de onverdraagzame Doña Perfecta en de dorpspriester, waakzaam voor zijn eigen belangen.
De misdaad van pater Amaro, van Eça de Queirós: Amaro is een jonge priester die is toevertrouwd aan een traditionele Portugese parochie. Beschut in het klerikalisme van de plaatselijke aristocratie, geeft hij zich over aan zijn passies en corrumpeert hij Amelia, een vrome en misleide jonge vrouw, meegesleurd in het lijden.
De avonturen van Tom Sawyer, door Mark Twain: De jonge wees Tom Sawyer woont in een stad in Mississippi, gerund door zijn tante Polly. Tom botst met de gevestigde orde van volwassenen. De ervaringen die hij met zijn vriend Huckleberry Finn beleeft, zullen hem ertoe brengen volwassen te worden.
Geschiedenis van het literair realisme
De historische context van het realisme situeert zich in het midden van de 19e eeuw. Het werd gekenmerkt door een versnelde transformatie als gevolg van de triomf van de industriële revolutie, de opkomst van het proletariaat, de verdeeldheid van de bourgeoisie, de ontwikkeling van de pers en de samenloop van nieuwe sociale theorieën en ideologieën (nationalisme, liberalisme, socialisme , positivisme, marxisme, enz.).
De opkomst van de pers in de negentiende eeuw, begunstigd door de geletterdheid van de samenleving, zorgde voor een brede verspreiding van de realistische roman. Aanvankelijk uitgegeven in hoofdstukken, vond de realistische roman een goede ontvangst, omdat het ging over de problemen die lezers (meestal bourgeois) en journalistiek aangingen.
De eerste auteurs van realisme die een solide reputatie opbouwden, waren de Fransen Henri Beyle - beter bekend als Stendhal - Honorè Balzac en Gustave Flaubert. De snelle internationalisering van de informatie, mogelijk gemaakt door de pers, bevorderde de invloed van deze auteurs in de rest van Europa en Amerika.
Na verloop van tijd zette de kritische geest van realisme de objectiviteit van de beweging in twijfel. Dit gaf aanleiding tot een nieuwe stream genaamd naturalisme. Naturalisme betekende niet het einde van het realisme, maar beide stromingen bestonden naast elkaar.
Het programmatische verschil zou zijn dat het naturalisme de omringende realiteit zou willen portretteren en tonen zonder er moreel of ethisch over te oordelen. Enkele van zijn grote exponenten waren Émile Zola en Guy de Maupassant.
