De Eerste Wereldoorlog, destijds de Grote Oorlog genoemd, was een internationaal oorlogsconflict met het epicentrum in Europa dat zich uitstrekte van 1914 tot 1918. Laten we eens kijken naar de belangrijkste oorzaken en gevolgen in de ontwikkeling.
Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog
Radicalisering van het nationalisme
Tegen het einde van de 19e eeuw was de ideologie van het nationalisme al geconsolideerd in de Europese verbeelding. Nationalisme poneerde het idee dat een volk verenigd zou zijn op basis van een gedeelde cultuur, taal, economie en geografie, en dat van daaruit een bestemming zou voortkomen waarvoor ze zouden zijn geboren.
Daarnaast omarmde en omarmde het nationalisme het idee dat de legitieme manier om de natie te besturen een nationaal zelfbestuur is.
In deze omstandigheden zouden de reeds gevormde naties moeite hebben om een repertoire van symbolen en elementen te creëren om hun identiteit te definiëren en met anderen te concurreren bij het bereiken van hun bestemming. In die regio's waar imperiale modellen standhielden, zoals het Ottomaanse rijk en het Oostenrijks-Hongaarse rijk, begon een proces van erosie.
Exponentiële ontwikkeling van de wapenindustrie
De wapenindustrie bereikte ook een zeer hoog ontwikkelingsniveau, wat het ontwerp van nieuwe en betere wapens impliceerde: biologische wapens, vlammenwerpers, machinegeweren, granaten, oorlogstanks, slagschepen, onderzeeërs, vliegtuigen, enz.
Landen hadden grote sommen geld geïnvesteerd in de vervaardiging van deze wapens en er waren mensen die ze wilden gebruiken.
Uitbreiding van het Europese imperialisme
In de 20e eeuw was er een overschot in de productie van geïndustrialiseerde consumptiegoederen, waarvoor nieuwe markten nodig waren, evenals de verwerving van meer en nieuwe grondstoffen.
Aangespoord door nationalisme en nadat ze in de 19e eeuw de controle over Amerika hadden verloren, begonnen Europese staten de concurrentie om het Afrikaanse grondgebied te domineren als een steengroeve van hulpbronnen, evenals de concurrentie om controle over niet-Europese markten.
Het imperialisme vormde een ernstig intern probleem voor Europa, onder meer door de ongelijke verdeling van de Afrikaanse koloniën.
Terwijl Groot-Brittannië en Frankrijk meer en beter gebied concentreerden, had Duitsland weinig en was het minder voordelig, en het Oostenrijks-Hongaarse rijk claimde enig aandeel in de verdeling.
Geopolitieke spanningen in Europa
Binnen Europa was de situatie niet beter. Naties bevochten elkaar om hun controlezones uit te breiden en hun macht te demonstreren. Zo ontstond er een reeks conflicten binnen de regio die de spanningen verergerden. Onder deze kunnen we noemen:
- Frans-Duits conflict: sinds de Frans-Pruisische oorlog in de 19e eeuw was Duitsland, onder leiding van Bismark, erin geslaagd de Elzas en Lotharingen te annexeren. In de 20e eeuw claimde Frankrijk opnieuw de heerschappij over de regio.
- Anglo-Duits conflict: Duitsland wedijverde om de controle over de markt met Groot-Brittannië, dat de markt domineerde.
- Oostenrijks-Russisch conflict: Rusland en het Oostenrijks-Hongaarse rijk strijden om de controle over de Balkan.
Vorming van internationale allianties
Al deze conflicten leidden tot de oprichting of vernieuwing van internationale allianties die theoretisch gericht waren om de macht van sommige landen over andere te beheersen. Deze allianties waren:
- De Duitse Unie in handen van Otto von Bismarck (1871-1890), die een Germaanse eenheid wilde vormen en diende om Frankrijk tijdelijk in te dammen.
- De drievoudige alliantie opgericht in 1882. Hierin bevonden zich aanvankelijk Duitsland, het Oostenrijks-Hongaarse rijk en Italië. Tijdens de oorlog zal Italië de Triple Alliance echter niet steunen en de kant van de geallieerden kiezen.
- De Triple Entente, opgericht in 1907 tegen Duitsland. De landen die het oorspronkelijk vormden, waren Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië.
Moord op aartshertog Francisco Fernando van Oostenrijk.
De moord op aartshertog Franz Ferdinand van Oostenrijk was niet zozeer een oorzaak, maar een… ontploffen van de Eerste Wereldoorlog.
Het vond plaats op 28 juni 1914 in de stad Sarajevo, de hoofdstad van wat toen een provincie was van het Oostenrijks-Hongaarse rijk, Bosnië-Herzegovina. Het werd gepleegd door de extremist Gavrilo Princip, een lid van de Servische terroristische groep Mano Negra.
Als onmiddellijk gevolg besloot de Oostenrijks-Hongaarse keizer Franz Joseph I op 28 juli 1914 de oorlog aan Servië te verklaren.
De Frans-Russische alliantie stond op ter verdediging van Servië en Groot-Brittannië koos de kant van hen, terwijl Duitsland zich opstelde ten gunste van het Oostenrijks-Hongaarse rijk. Zo begon de Eerste Wereldoorlog.
Gevolgen van de Eerste Wereldoorlog
Menselijke en materiële verliezen
De Eerste Wereldoorlog was de eerste grootschalige oorlogvoering die de mensheid kende. De balans was werkelijk angstaanjagend en liet Europa in duizenden moeilijkheden achter.
Het grootste probleem? Europeanen gingen naar het slagveld met de mentaliteit van de 19e eeuw, maar met de technologie van de 20e eeuw. De ramp was enorm.
Vanuit menselijk oogpunt heeft de Grote Oorlog, zoals die toen heette, een dodental van 7 miljoen burgers en 10 miljoen soldaten achtergelaten tijdens de aanslagen, alleen tijdens de aanslagen.
Daarnaast wordt gekeken naar de impact van indirecte sterfgevallen als gevolg van hongersnoden, de verspreiding van ziekten en invaliderende ongevallen veroorzaakt tijdens de aanslagen, die problemen veroorzaakten zoals invaliditeit, doofheid of blindheid.
Ondertekening van het Verdrag van Versailles
De Eerste Wereldoorlog eindigt met de ondertekening van het Verdrag van Versailles, van waaruit voorwaarden voor overgave worden vastgelegd voor de Duitsers, waarvan de ernst een van de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog zal zijn.
Met de ondertekening van het Verdrag van Versailles, de vorming van de Maatschappij van naties in 1920, onmiddellijke antecedent van de Organisatie van de Verenigde Naties. Dit orgaan zou zorgen voor bemiddeling tussen internationale conflicten om de vrede te garanderen.
Economische gevolgen
In economisch opzicht betekende de Eerste Wereldoorlog grote verliezen aan geld en middelen. Het eerste was de vernietiging van het industriepark, vooral het Duitse.
Over het algemeen werd Europa blootgesteld aan een steeds groter wordende sociale kloof tussen arm en rijk, als gevolg van zowel materiële verliezen als lichamelijke handicaps na gevechten, veroorzaakt weduwschap en weesschap.
De economische sancties tegen Duitsland zouden het land in extreme armoede storten en het herstel ervan belemmeren, wat veel ongemak en wrok tegen de geallieerde landen zou veroorzaken.
Ondanks alle Europese inspanningen om haar dominantie te behouden, bracht de Eerste Wereldoorlog haar een zware economische klap toe die haar internationale hegemonie ondermijnde en de opkomst van de Noord-Amerikaanse economische hegemonie bevorderde.
Geopolitieke gevolgen
Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog verdwenen de Duitse rijken; Oostenrijks-Hongaars; Ottomaanse en Russische rijk. Deze laatste werd gebroken door de Russische Revolutie die plaatsvond in 1917, onder meer bewogen door de deelname van dit rijk aan de Grote Oorlog.
De Europese kaart werd geherstructureerd en er verschenen landen als Tsjechoslowakije, Hongarije, Estland, Finland, Letland, Litouwen, Polen en Joegoslavië.
Bovendien leed Duitsland grote territoriale verliezen die, numeriek gezien, alleen al in Europa 13% van zijn domeinen vertegenwoordigden.
Duitsland moest de Elzas en Lotharingen aan Frankrijk afstaan; aan België droeg hij de regio's Eupen en Malmedy over; naar Denemarken, het noorden van Sleeswijk; naar Polen, enkele regio's van West-Pruisen en Silezië; naar Tsjechoslowakije, Hultschin; aan Litouwen, Memel en ten slotte aan de Volkenbond deed hij afstand van de controle over Danzig en de industriële regio Saar, die ongeveer drie decennia onder zijn bestuur bleef.
Daarbij kwam nog de overgave van hun overzeese koloniën, die onder de geallieerden werden verdeeld.
ideologische gevolgen
De gevolgen van de Eerste Wereldoorlog waren niet alleen economisch of materieel. Nieuwe ideologische vertogen zouden op het toneel verschijnen.
Uiterst links, de uitbreiding van de communisme, die voor het eerst aan de macht was gekomen met de Russische Revolutie van 1917, sinds de theoretische formulering in 1848.
Uiterst rechts, de geboorte van nationaal-socialisme (nazisme) in Duitsland en fascisme in Italië, met hun respectieve stralingsbronnen.
Ondanks hun diepgaande verschillen, zouden al deze theorieën de verwerping van het liberale kapitalistische model gemeen hebben.
- communisme.
- nazisme.
- fascisme.
